Als je een pc-monitor gebruikt, heeft het verschil tussen volledige en gelimiteerde RGB belangrijke gevolgen voor de beeldkwaliteit. Het antwoord is dus beslist ja. Het verschil heeft te maken met de uiteenlopende behoeften van monitors en tv's in het tijdperk van digitale beeldbewerking. Houd er ook rekening mee dat het bereik van volledige of gelimiteerde dynamische RGB betrekking heeft op het intensiteitsniveau van licht en donker. Er is geen rechtstreeks verband met bit-kleurdiepte en HDR werkt goed met allebei.
De volledige en gelimiteerde bereiken zijn van toepassing op elke afzonderlijke monitor of tv, onafhankelijk van de maximale helderheid. Met andere woorden, een 300-nit tv en een 1000-nit monitor zullen hun eigen versies hebben van hetzelfde volledige/gelimiteerde talstelsel. Precies evenveel stappen voor allebei, maar elke identieke stap met een andere waarde voor de tv dan voor de monitor (vermoedelijk drie keer meer intens op de laatstgenoemde). Het individuele karakter van RGB-bereiken maakt monitor- en tv-kalibratie erg belangrijk.
Hoe definiëren we volledige en gelimiteerde RGB?
Het bovenstaande is van toepassing op sRGB (standaard RGB of alleen RGB), de huidige standaard in de sector. De oorspronkelijk door technici van Microsoft, HP, Intel en andere ondernemingen ontwikkelde schaal heeft 255 niveaus. Dat betekent dat 0 staat voor absoluut zwart op een display, terwijl 255 absoluut wit aangeeft. Of het donkerst en het lichtst. Daartussenin liggen 253 nuances. Er zijn andere schalen voor meer specifiek gebruik zoals CAD/CAM, die bijvoorbeeld loopt van 0-147, maar daar gaan we verder niet op in omdat die niet van toepassing zijn op gewoon computergebruik. Volledige RGB betekent de capaciteit om 0-255 weer te geven, oftewel het volledige bereik. Dat is wat pc-monitors jarenlang hebben gebruikt. Gelimiteerde RGB heeft een bereik van 16-235. Absoluut zwart is hierbij 16 niveaus helderder (of minder donker) dan volledige RGB. Datzelfde geldt voor absoluut wit (of helderheid) bij gelimiteerde RGB, dat 15 niveaus lager (minder helder) is dan bij volledige RGB.
Waarom is er eigenlijk gelimiteerde RGB?
Toen displays overgingen op „helemaal digitaal”, bemerkten contentmakers als filmmakers en regisseurs dat het standaard volledige RGB-bereik problemen oplevert bij films en televisieshows. Volledige RGB heeft een groter donker bereik, zodat details in donkere scènes helderder uitkomen. Voor contentmakers is dat een probleem, omdat het lastiger is iets te „verbergen”. In griezelfilms bijvoorbeeld worden dingen graag verborgen in donkere beelden. Voor uitzendingen met veel actie wordt gebruik gemaakt van kabels om mensen te laten vliegen, maar in de postproductie mogen die niet zichtbaar zijn. In sciencefictionfilms en -series zitten veel effecten en computeranimaties (CGI). Veel hiervan is te duidelijk zichtbaar en doet niet erg realistisch aan in een volledig, scherp dynamisch bereik. Na uitgebreide experimenten werd het 16-235 bereik aangenomen in vrijwel alle cinematografische en creatieve kunsttoepassingen. De content van je streamingservices en Blu-rays is bijna altijd gecreëerd in gelimiteerde RGB.
Volledige RGB maakt gebruik van het volledige bereik en is perfect voor pc-gebruik.
Gelimiteerde RGB maakt gebruik van het 16-235 bereik en is beter voor films en tv.
Waarom is dit een probleem?
De reden daarvoor is dat pc-monitors standaard het volledige RGB-bereik gebruiken. Maar als je het daarbij laat en de monitor dan gebruikt voor het bekijken van gelimiteerde RGB-bronnen, krijg je vervormde zwartniveaus. Dat komt erop neer dat donkere delen van het beeld er te donker uitzien en totaal geen details hebben. Om dus op een monitor naar films en televisieshows te kunnen kijken zou je theoretisch gezien over moeten stappen op gelimiteerde RGB. Gelukkig zijn geïntegreerde of gedownloade apps zoals Netflix erg goed geworden in automatische aanpassing aan de bij overdracht gebruikte HDMI- of DisplayPort-verbinding. Blu-rays zijn hardcoded voor gelimiteerde RGB en zien er gewoon niet goed uit op een display met volledige RGB. Hetzelfde geldt in het omgekeerde geval. Als je je monitor met volledige RGB altijd gelimiteerde RGB laat gebruiken, ook in het besturingssysteem, krijg je een flets beeld. Zwart wordt donkergrijs en veel van de details verdwijnen. Als je dus een tv gebruikt als monitor, is de kans groot dat je gelimiteerde RGB nodig hebt. De tv in volledige RGB laten staan, veroorzaakt de bovengenoemde vervorming van zwart.
Volledige RGB op een display met gelimiteerde RGB leidt tot „vervormd” zwart en verlies van details.
Hetzelfde RGB-bereik voor de bron en het display. In het beeld zijn meer details te zien.
Wat is de oplossing?
Dat is heel eenvoudig. Net als in andere op video betrekking hebbende gevallen, is het nodig ervoor te zorgen dat je display en de bronnen hetzelfde zijn. Naar Blu-rays kijk je op een tv met gelimiteerde RGB en gaming en met de computer bezig zijn doe je op een volledige RGB-monitor. Zorg er gewoon voor dat alles ingesteld is op hetzelfde dynamische bereik, omdat elke verkeerde combinatie onmiddellijk ten koste gaat van de beeldkwaliteit. Het zou uiteraard fantastisch zijn als de sector nog verder gestandaardiseerd zou worden en gewoon één schaal overeen zou komen. Of als alle displays op basis van de content automatisch zouden kunnen overschakelen van gelimiteerde naar volledige RGB. Maar tot nu toe is dat nog niet het geval, dus voorlopig moet je hier rekening mee houden. Controleer de instellingen van de driver van je grafische kaart en de displaymenu's om de juiste schaal te kiezen als er in die mogelijkheid is voorzien. Vergeet niet, wanneer dat mogelijk is, bij gebruik van je pc met een monitor te kiezen voor volledige RGB. Om je pc te gebruiken met een tv, of voor Blu-ray op een monitor, is gelimiteerde RGB de beste optie.
